Imprint bij de geboorte

De imprint van je geboorte heeft invloed op de rest van je leven. Hoe dan precies? We proberen er in dit artikel een overzicht van te geven.

Geboorte bij ganzen en mensen

Laten we beginnen met te kijken wat imprint precies betekent. Imprint betekent: (af)drukken, indrukken, stempelen, inprenten, onuitwisbaar in de geest verankeren (establish or impress firmly in the mind).

Van de biologielessen herinner je mogelijk dat imprinting onlosmakelijk verbonden is met arts/zoöloog Konrad Lorentz (1903-1989) die met een nest pasgeboren gansjes aan de wandel ging. De foto ervan is wereldberoemd. Wat Lorentz imprinting noemde, was het idee dat de hersenen van een pasgeboren dier voor een beperkt aantal uren erg gevoelig zijn voor bepaalde prikkels die een blijvende indruk achterlaten. Lorentz bewees het door ervoor te zorgen dat ganzenkuikens niet de moeder gans maar zijn laars als eerste zagen nadat ze uit het ei gekropen waren. Daardoor dachten ze dat zijn laars hun moeder moest zijn. Lorentz kreeg gelijk: ze volgden ‘haar’ overal. Dit fenomeen werd later vertaald naar mensen als verklaring voor het idee dat de ervaringen van een baby, vooral tijdens de eerste twee jaar, een blijvende indruk kunnen maken.

Baarmoederlijke ervaringen

Psycholoog David Chamberlain (1928-2014) deed veel onderzoek naar hoe baby’s hun tijd in de baarmoeder en hun geboorte ervaren. Hij concludeerde dat ongeboren (in utero) baby’s in staat zijn dingen te leren, zich echte herinneringen te vormen, pijn te ervaren en gericht te communiceren. In 1998 kwam zijn boek The Mind of Your Newborn Baby uit en in 2013: Windows to the Womb: Revealing the Conscious Baby from Conception to Birth. Zeer interessante boeken over hoeveel invloed de zwangerschap en geboorte hebben op je baby.

Chamberlain gebruikte echoscopie om het gedrag van ongeboren baby’s waar te nemen, maar wat me nog meer intrigeert, is zijn gebruik van technieken uit de hypnotherapie. Hij liet hiermee kinderen (ze moesten al goed kunnen praten) vertellen over hun ervaringen tijdens de zwangerschap en de geboorte. Deze verhalen legde hij vast naast de ervaringen van de moeders. Voorwaarde was dat moeders niet met hun kind over de geboorte hadden gesproken en dat moeder en kind onafhankelijk van elkaar geïnterviewd werden. Wat bleek: de ervaringen kwamen vrijwel overeen. Eén kind vertelde dat ze vóór haar geboorte met een hondje had gespeeld. Bij navraag bleek dat de moeder tijdens haar zwangerschap een pup had gekregen die ze vaak op schoot en op haar buik had genomen.

Nieuw idee over zwangerschap & geboorte

Hoewel het idee dat baby’s zich hun geboorte kunnen herinneren relatief nieuw lijkt, wordt er toch al sinds 1890 melding van gemaakt. Echter pas in de 20e eeuw wordt het serieus onderzocht. Naast Chamberlain hielden meerdere psychologen zich hiermee bezig, wat een flinke hoeveelheid wetenschappelijke documentatie heeft opgeleverd.

Chamberlain formuleerde een aantal punten over de foetus (die hij altijd baby noemde) waar we volgens hem rekening mee moeten houden:

• baby’s zijn gevoelig en bewust
• ze leren en dromen
• ze zijn sociaal en communicatief
• intelligente baby’s hebben intelligente ouders nodig

Herinneringen in onderbewuste

We mogen er dus vanuit gaan dat baby’s (al dan niet geboren) van alles en nog wat meekrijgen waarvan wij denken dat ze het niet merken. We denken dat omdat mensen doorgaans geen actieve herinnering hebben aan hun tijd in de baarmoeder en aan hun geboorte. Er is echter wel een korte periode, tussen het tweede en derde levensjaar, waarop jonge kinderen zich, spontaan en tot verbazing van hun ouders, kunnen herinneren hoe het was en hoe ze zich voelden. Vraag maar eens aan je tweejarige of ze nog weten hoe hun geboorte was, grote kans dat er een redelijk coherent verhaal volgt dat aardig klopt met de gebeurtenissen.

Vanaf het derde levensjaar verplaatsen deze herinneringen zich naar het onderbewuste. Eenmaal daar kunnen ze later in het leven toch (indirect) gaan opspelen. Zo beschreef psycholoog Nandor Fodor (1895-1964) een Amerikaanse patiënt met een abnormaal grote angst voor vuurwerk. Hij was, zo bleek, geboren op 4 juli (een uitbundige feestdag in Amerika) en had de eerste 24 uur van zijn leven harde knallen te verwerken gehad. Een ander had een onverklaarbare angst voor het fluiten van treinen, tot duidelijk werd dat ze geboren was in een huis vlak aan het spoor. Wanneer deze patiënten de connectie konden maken tussen klachten en geboorteverhaal verdwenen hun klachten.

Dan zijn er nog de dromen met steeds terugkerende thema’s: ingesloten zitten in een nauwe ondergrondse tunnel, onder water moeten ploeteren om naar de oppervlakte te komen en dergelijke analogieën. Ze zijn gedocumenteerd door psycholoog en grondlegger van de primal therapy Arthur Janov (1924-2017) in Imprints, The Lifelong Effects of the Birth Experience. Leuk weetje: John Lennon en Yoko Ono waren onder behandeling bij Janov.

Negatieve imprinting

Tot ca. 1953 beviel 80% van de Nederlandse vrouwen gewoon thuis; momenteel is dat nog maar 12%. Daarbij komt dat er medisch wordt ingegrepen bij ruim tweederde (!) van die 88% klinische bevallingen. We zijn dus door de decennia heen verder en verder afgedreven van het natuurlijke geboorteproces en beland in een gemedicaliseerde geboortezorg met vele protocollen. Protocollen die vaak routinematig en soms zelfs dwingend worden uitgevoerd zonder overleg met de ouders. Dit heeft gevolgen voor de sfeer rondom een bevalling waarbij de kans op negatieve imprinting flink toeneemt.

Het gros van aanstaande ouders besluit vaak om ‘voor alle zekerheid’ klinisch te bevallen in een poging vertrouwen te halen uit het idee dat er meteen kan worden ingegrepen. Dit besluit is doorgaans niet gebaseerd op een degelijke zoektocht naar informatie en vertrouwen in de natuur. Angst en onzekerheid, gevoed door de algemeen geaccepteerde overtuiging dat bevallen een risicovolle en buitengewoon pijnlijke bedoening is, spelen de hoofdrol. In veel gevallen is de prijs die hiervoor betaald wordt een negatieve imprint op de pasgeborene terwijl dat misschien niet nodig was geweest. Om over de eventuele negatieve effecten op de moeder en haar partner maar te zwijgen.

Positieve imprinting

Gelukkig hebben we zelf ook invloed op hoe een zwangerschap en een geboorte verlopen. De natuurlijke geboortebeweging doet haar uiterste best om tegenwicht te bieden aan negatieve imprinting, maar het blijft lastig.

Hoe creëer je een positieve imprint? We willen je wat suggesties geven die kunnen bijdragen aan een natuurlijke en ontspannen bevalling waarbij een rustige baby ter wereld komt in een omhullende, liefdevolle omgeving. Het begint bij een paar goed geïnformeerde ouders. Ouders die er alles aan doen om met vol vertrouwen in het vrouwenlichaam aan de bevalling te beginnen. Ze zoeken uit wat nodig is om zich veilig en ontspannen te voelen.

Deze ouders vragen zich af waar de ruimte aan moet voldoen: gedempt licht, warme temperatuur, eten en drinken onder handbereik; kan je er vrij bewegen? Voelt de vrouw zich hier veilig en op haar gemak? Kan ze hier ontspannen? Wie zijn er aanwezig? Welke baringshoudingen hebben de voorkeur? Is er verder voorkeur voor een waterbevalling, achtergrondmuziek, geur in de ruimte, bordje met ‘graag eerst kloppen’ op de deur (een aanrader bij een klinische bevalling!)?

Tenslotte verdiepen deze ouders zich in hoe ze voor en tijdens de bevalling met het zorgpersoneel willen communiceren, welke vragen ze moeten stellen en hoe te overleggen als een ingreep dreigt. Dit alles kan opgesteld worden in een geboorteplan.

Voorbereiding van de geboorte

Dit vraagt voorbereiding, denk- en zoekwerk en deelname (bij voorkeur samen met de partner) aan een bevallingscursus. Het gaat om een life changing event, dus daar mag je best wat energie in stoppen. En zou Chamberlain bedoelen met intelligente ouders: ouders die goed op de hoogte zijn en zélf de regie willen houden? Aan een imprint bij de geboorte valt niet te ontkomen, weten we nu; dan liever maar zorgen voor een zo positief mogelijke. Een bevalling kun je tenslotte niet eventjes opnieuw doen en heeft invloed op de rest van het leven van je kind.

De Britse gynaecoloog Grantly Dick-Read (1890-1959), zijn tijd vér vooruit, plaatste het zelfs in een breed, maatschappelijk perspectief: “The greatest force behind the peace and prosperity of a nation emanates (…) from the mothers in their homes…. The science of obstetrics (…) must be recognized as an invaluable adjunct to the health and happiness of humanity.” (uit: Childbirth without Fear, pag. 274-275). Dus “De grootste kracht achter de vrede en welvaart van een natie komt (…) van de moeders in hun huizen…. De wetenschap van de verloskunde (…) moet worden erkend als een onschatbare aanvulling op de gezondheid en het geluk van de mensheid.”

Of simpeler: ‘Gentle Birth Heals Mother Earth.’

Gezien de huidige situatie met bezuinigingen en almaar stijgende kosten in de zorg, valt er nog heel wat te leren en aan te kijken in de geboortezorg. We hopen je met dit artikel in te hebben laten zien hoe waardevol het is om je goed voor te bereiden en te weten welke keuzes je kan maken. En wellicht heb je niet op alles invloed en is er later veel te herstellen. Een bewuste zwangerschap en geboorte wensen we jou, je partner en baby toe.

Dit artikel is geschreven in samenwerking met Constance Deelen, zwangerschapsyoga- en hypnobirthing docent.