Voor- en nadelen van een echo tijdens de zwangerschap

Standaard krijg je tegenwoordig twee echo’s aangeboden als je zwanger bent; de termijnecho (rond de 12-13 weken) en de 20-weken-echo. Ook wordt er als het nodig wordt geacht ook bij 6-8 weken en bij 36 weken een echo aangeboden. De echo’s zijn niet verplicht. Veel vrouwen vinden het leuk en interessant om een kijkje naar binnen te nemen in hun buik, maar er zijn ook redenen om juist te kiezen voor geen of minder echo’s. In dit artikel neemt auteur Gonny (doula) je mee om een weloverwogen keuze te maken.

Ervaring

Zelf heeft Gonny bij alle vier haar zwangerschappen nooit een echo gehad. Vond ze niet nodig. Er was geen aanleiding toe en het nodigde haar uit om de zwangerschap van binnenuit te beleven. Nu was het 30 jaar geleden ook niet zo gebruikelijk als nu, maar toch. De mogelijkheid was er. En is er nu nog steeds en het is zelfs uitgebreid en gestandaardiseerd. Echobureaus zijn als paddenstoelen uit de grond geschoten en ook steeds meer verloskundigen hebben een echoapparaat in hun praktijk. Koelkasten hangen vol met echofoto’s in allerlei stadia van de zwangerschap. Voortschrijdend inzicht? Betere en veiligere geboortezorg? Zeker, in bepaalde gevallen is een echo een uitkomst. Maar er zitten ook kanten aan waar Gonny haar vraagtekens bij zet.

Hoe werkt een echo?

Het mechanisme van een echo is indertijd ontwikkeld voor onderzeeërs. Later is deze techniek in de gezondheidszorg ook bruikbaar geworden en vervolgens ook volop ingezet in de geboortezorg.

Met een apparaatje beweegt de echoscopiste over de buik die ingesmeerd is met gel voor een betere geleiding. Het apparaatje zendt geluidsgolven uit, die teruggekaatst worden door het lichaampje van de baby. Dat wordt door een echoapparaat omgezet in beelden die op een scherm te zien zijn. Een echo wordt gemaakt om de ontwikkeling van de organen van de baby te beoordelen, te kijken of er (aangeboren) afwijkingen zijn en of de baby goed groeit. Daarnaast wordt de hoeveelheid vruchtwater bekeken, de ligging van het kindje en de placenta bepaald en het geslacht gezien.

Een echo kan je laten maken in het ziekenhuis, bij de verloskundige of een echobureau. Het nieuwste snufje is een apparaatje waarmee je zelf thuis echo’s kan maken.

Soorten echo’s

Inwendige en uitwendige echo

Bij een inwendige of vaginale echo wordt een zendertje via de vagina naar binnen gebracht. Deze echo’s worden vaak in een vroeg stadium van de zwangerschap gebruikt als het kindje nog te klein is om van buitenaf te kunnen lokaliseren. De uitwendige echo gaat via een apparaatje dat over de zwangere buik beweegt. Hier kun je zien of er één of misschien wel twee hartjes kloppen in je buik. Het hartje gaat pas echt kloppen na een paar weken dus als je te vroeg een echo laat maken, dan heb je kans dat er nog helemaal niets klopt.

Bij de 20 weken echo kan ook het geslacht bepaald worden, maar dat is nooit 100% zeker.

Groeiecho

Daarnaast heb je groei- en liggingsecho’s. Het woord zegt het al. De groei echo is bedoeld om de groei van je kindje te beoordelen. En de liggings echo wordt gemaakt om te zien hoe je baby ligt. Dit gebeurt vaak in de laatste weken van de zwangerschap. Stuitligging en afwijkende hoofdliggingen kunnen hiermee opgespoord worden. Bij meerlingzwangerschappen worden frequenter groei- en liggingsecho’s gemaakt.

Termijnecho

Deze echo is een hulpmiddel om de termijn van de zwangerschap te kunnen inschatten en daarop een uitgerekende datum te baseren. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn als je niet precies het verloop van je cyclus weet.

Pretecho

Tot slot is er de pretecho, vaak in 3D. Het is een niet noodzakelijke echo en er wordt niet medisch gekeken.

Waarom een echo?

Als er vermoedens zijn dat de (ligging van de) baby, de placenta of de hoeveelheid vruchtwater niet oké zijn, kan een echo daar informatie over geven. Deze echo’s zijn voor diagnosticeren en beleid te maken. Ook worden ze gemaakt om onrust en angst weg te nemen.

Een echo kan een hulpmiddel zijn om de groei van je kindje in de gaten te houden en je kunt je de ligging van de baby controleren. Al is daar niet perse een echo voor nodig, dit kan ook met de hand.

Meestal maakt men een echo voor de zekerheid of preventief. Bijvoorbeeld om te kijken of er afwijkingen zijn of te zien dat de zwangerschap goed verloopt. Een medische reden voor een echo ontstaat als er een (groot) vermoeden bestaat dat er iets niet goed gaat met de zwangerschap. Veel echo’s zijn niet medisch noodzakelijk maar standaard.

Voor het eerst kun je al iets van je kindje zien! Soms kan het een reden zijn dat het de zwangerschap voor je partner ook al wat ‘echter’ kan maken. Hou echter wel in de gaten dat het jouw keuze is. Jouw autonomie kan worden aangetast als je een keuze maakt die voor jou niet klopt.

Het maken van een echo zodat je partner ook of meer bij de zwangerschap betrokken raakt is een veel gehoord argument. En daar is natuurlijk wat voor te zeggen. Natuurlijk geeft een plaatje en bewegend beeld informatie. Maar hoe was het toen deze mogelijkheid nog niet bestond? Waren de partners toen minder betrokken? En hoe legden ze dan contact met hun kindje? Zoals een vrouw naar binnen kan keren om contact te leggen met haar kindje, kan een man van buiten naar binnen (via de buik de baby voelen) en met zijn intentie een mooi contact opbouwen. Een mooie uitnodiging, die het contact met de zwangere partner ook goed doet. Daar is een echo niet per sé voor nodig.

Waarom geen echo?

Wat zouden overwegingen kunnen zijn om niet voor een echo te kiezen als daar geen medische noodzaak voor is?

Door het standaard aan te bieden zou je kunnen denken dat een echo louter voordelen heeft. Toch hier wat aandachtspunten om eens bij stil te staan voordat je besluit gebruik te gaan maken van dit aanbod.

Trillingsgolven

Er wordt gezegd dat een echo veilig is, omdat er niet met straling gewerkt wordt maar met geluidsgolven. Ter overweging: de eerste drie maanden bestaat het kindje in wording voor 80% uit water. De golven van de echo trillen ook door de baby heen. Hoe veilig en wenselijk is dat? Onderzoek heeft uitgewezen dat na een minuut echogolven het nog twee uur nagolft in en door het kindje heen. Vooral in de eerste 12 weken, waarin alles wordt aangelegd is het interessant om te weten wat het effect van die trilling is. De datum van de eerste echo is ook steeds vroeger. Was het eerder bij 12 weken, tegenwoordig is een eerste echo bij 7 weken geen uitzondering.

De ultrasone geluidsgolven die bij een echo worden gebruikt, worden ook gebruikt in experimenten om ratten onvruchtbaar te maken. Je kunt je afvragen welke invloed deze geluidsgolven op een kwetsbaar en vooral nog ontwikkelende foetus heeft?

Gevoelige reactie

In de praktijk blijkt dat kindjes in de buik wel degelijk reageren op de geluidsgolven. Zo worden kindjes vaak beweeglijker en duiken of zwemmen ze weg van de apparatuur. Ook zijn er vrouwen die na een echo buikpijn ervaren.

Onnodige onzekerheid

Echo’s medicaliseren de geboortezorg en veroorzaken dikwijls onnodige angst en onzekerheid. Een echo is nooit een garantie en geen voorspelling dat je baby gezond en wel geboren wordt. Elke echo zegt alleen iets over het moment dat de echo gemaakt wordt.

Al weet je bijna zeker dat er niks aan de hand is, het is toch elke keer weer spannend om een echo te laten maken. Want het zou tóch kunnen zijn dat er iets gesignaleerd wordt. Dat geeft stress en spanning. En dat is niet bevorderlijk voor de groei en ontwikkeling van je baby. En ook niet voor een relaxte zwangerschap.

Een echo kan zowel een schijnzekerheid als een schijnonzekerheid geven.

Kans op verkeerde interpretatie

Daarnaast kan het gebeuren dat er iets gesignaleerd wordt, wat later niet blijkt te kloppen. Maar die interpretaties bepalen wel het beleid, of beïnvloeden het op z’n minst. Voorbeeld: grootte en gewicht van het kind. Dat kan een reden zijn om een inleiding voor te stellen. Terwijl de inschatting er tot een kilo naast kan zitten. Dit geeft (onnodige) onrust en angst bij jou als zwangere. Je bent terecht ongerust. Gelukkig krijg je extra echo’s om je “goed in de gaten te houden”. Weer extra stressmomenten. En dan blijkt na een paar echo’s dat je baby zich prima ontwikkelt. Alle onrust en stress voor niks.

Deze gevoelens hebben invloed op je kindje. Jij maakt stoffen aan die ook bij je kindje terecht komen. De meeste mensen die kiezen voor geen echo’s ervaren minder of zelfs helemaal geen spanningen daarover.

Natuurlijk

Sommigen vrouwen vinden het niet nodig om in baby’s privéleven mee te kijken. Als het de bedoeling was geweest dat we mee konden kijken, dan had de natuur daar wel iets op bedacht. Al vele duizenden jaren zijn vrouwen zwanger zonder dat er naar binnen gekeken kon worden. De meeste zwangerschappen verlopen dan ook ‘gewoon’ voorspoedig en zonder ernstige complicaties, óók zonder echo’s.

Met de hand meten

Je vroedvrouw of verloskundige is ook opgeleid om met haar handen en ogen te kunnen meten hoe het met jou en je kindje gaat.  Zij heeft daar dus geen echo’s voor nodig om te bepalen of de zwangerschap voorspoedig loopt. Als er toch onzekerheden zijn, kun je op elk moment alsnog besluiten om toch een echo te laten maken als je wilt.

Focus naar buiten

Door een echo wordt de focus verlegd van ín de buik naar buiten de buik. En dat is jammer, want de techniek krijgt voorrang boven de waardevolle informatie van binnenuit. Als er een echo wordt gemaakt, wijst iedereen verrukt naar het scherm. Kijk, dáár is het kindje. Nee, het kindje zit in de buik. Er ontstaat geen raampje in de buik gaandeweg de zwangerschap, waardoor je naar binnen kan gluren om de ontwikkelingen te volgen. Waarom is dat? Om je uit te nodigen om je blik naar binnen te richten. Om contact te maken met het kindje in je buik en te vertrouwen op je innerlijke weten. Je kan het op elk moment doen. Echo’s stimuleren dit mooie mechanisme jammer genoeg niet.

Vrouwen die kiezen voor geen echo’s voelen zich dan ook meestal meer verbonden met hun lichaam en vertrouwen meer op wat ze zelf voelen in plaats van wat een ander van buitenaf ziet. Door het laten maken van een echo word je makkelijk ‘buiten jezelf’ geplaatst. Je gaat dan af op een apparaat en op wat iemand anders, de echoscopist, je vertelt. In plaats van dat je steeds meer naar binnen keert en luistert en voelt wat van binnenuit komt, waar alles plaatsvindt. De informatie van binnenuit is heel betrouwbaar, rustgevend, verbindend én gratis.

Schijnzekerheid

Veel zwangeren geven aan dat ze juist behoefte hebben aan echo’s om zekerheid te krijgen. Maar dit is een schijnzekerheid. Er zijn andere mogelijkheden om met je onzekerheid om te gaan. Contact maken met je kindje en feeling hebben met wat er van binnen gebeurt kan ook op een andere manier. Denk bijvoorbeeld eens aan haptonomie, hypnobirthing of zwangerschapsyoga om je in je lichaam te laten zakken en meer verbinding met je lichaam en kindje te krijgen. Juist door jezelf meer te verbinden met je lichaam, voel je je dichter bij je baby en kun je beter contact maken. Dus helemaal zelf, zonder hulp van buitenaf.

Als het niet maken van een echo je toch meer stress geeft, dan is het vanzelfsprekend dat je beter wel een echo doet. Kijk wat er bij jou klopt. We willen met dit artikel laten zien dat je een keuze hebt en dat je bovenstaande punten mee kan nemen in je overweging. We wensen je een weloverwogen besluit toe en een mooie zwangerschap in contact met je kindje.

Dit artikel is geschreven in samenwerking met Gonny Cappers, doula en zwangerschapsdocente. Ze heeft haar eigen praktijk Praktijk Eigenwijz.